یَا عَلِیُّ إِنَّهُ لَا فَقْرَ أَشَدُّ مِنَ الْجَهْل.
یا على: هیچ فقرى از نادانى بدتر نیست.
تحف العقول / ترجمه جنتى، متن، ص: 15
شرح:
1. به اصطلاح علم ادبیات نکره در سیاق نفی افاده ی عموم می کند یعنی فقر اگر اقسام مختلفی داشته باشد وقتی حرف لا سر آن امده همه ی اقسام فقر را نفی می کند که ترجمه به هیچ فقری می شود.
2. اگر در بین اقسام فقر یک بررسی کامل داشته باشیم می یابیم که بین اقسام فقر هیچ فقری مانند جهل نیست.
وَ جَعَلَ الْهَمَّ وَ الْحَزَنَ فِی الشَّکِّ وَ السَّخَط.
و(خداوند ،) غم و اندوه را در شک و ناخرسندى قرار داده است.
رهاورد خرد / ترجمه تحف العقول، ص: 20
شرح:
1. قرار داد های الهی یا به نحو تشریعی می باشد و یا به نحو تکوینی که اینجا به نحو تکوینی است.
2. در اینجا حضرت به یک مطلب روانشناسی علی الظاهر اشاره دارند که غم و اندوه آثار شک و نارضایتی می باشد که تحقیق برای اهل این علم در این روایت لازم است.
إِنَّ اللَّهَ بِحُکْمِهِ وَ فَضْلِهِ جَعَلَ الرَّوْحَ وَ الْفَرَحَ فِی الْیَقِینِ وَ الرِّضَا
خداوند به حکمت و فضل خود آسایش و خوشى را در یقین و رضا (به قضا و قدر) قرار داده
تحف العقول / ترجمه جنتى، متن، ص: 15
شرح:
1. ان از حروف تاکید می باشد و جمله ی بعد خودش را تاکید می کند.
2. این مطلب قطعی می باشد که آسایش و خوشی در جای دیگری پیدا نمی شود فقط در یقین و رضا می باشد.
3. فرق یقین با علم این می باشد که بعد یقین فراموشی نمی آید اما بعد از از علم فراموشی ایجاد می شود.
ُ فَإِنَّ الرِّزْقَ لَا یَجُرُّهُ حِرْصُ حَرِیصٍ وَ لَا تَصْرِفُهُ کَرَاهَةُ کَارِه.
که حرصِ آزمند، آورنده روزى نیست، و نه بیزارىِ کسى، آن را باز مى دارد.
تحف العقول / ترجمه جعفرى، ص: 15
شرح:
1. از آنجایی که خداوند متعال رازق کل هستی می باشد لذا اگر انسان هر چقدر هم که حریص باشد و به هر در بزند تا مالی را کسب کند رازق خدای عزّ و جلّ می باشد .
2. عرض شد به این دلیل که رازق خداوند متعال می باشد لذا اگر اراده کرده باشد کسی نمی تواند در مقابل اراده الهی قرار بگیرد .
3. و لَا تَذُمَّ أَحَداً عَلَى مَا لَمْ یُؤْتِکَ الله
و احدى را بر چیزى که خدا از تو دریغ فرموده نکوهش نکنى
تحف العقول / ترجمه جنتى، متن، ص: 15
شرح:
1. واو ، واو عطف می باشد لذا یا علی سر این جمله هم می آید.
2. در ذیل جمله ی قبل عرض شد که اهل لغت حمد را در مقابل ذمّ می گیرند، لذا معنای ذم ،نکوهش می شود که در مقابل ستایش می باشد.
3. و توضیح کلی روایت این می شود که اگر حضرت می فرمایند:احدى را بر چیزى که خدا از تو دریغ فرموده نکوهش نکنى ، اینست که تمامی امور به دست خداوند متعال می باشد و یکی از صفات او اینست که حکیم است حکیم بعنی کسی که کار را طبق مصلحت انجام می دهد حالا اگر این خدای حکیم طبق یک سری مصالح چیزی را از بنده اش دریغ کرد سزاوار نیست که این بنده دیگران را نکوهش کند و مثلا بگوید فلانی شما اصلا اهل خیر نیستی همیشه مانع خیر می شوی یا مثلا بد تر از این بگوید که تو انسان حسودی هستی و...
ما را در فهم خود از این احادیث معصومین علیهم السلام بی نصیب نگذارید.